VERSLAG UIT WANROIJ: ONZE LUCHT, UW GEZONDHEID

ONZE LUCHT, UW GEZONDHEID!

door: Sandra de Haan

Op 25 september organiseerden het Brabants Burgerplatform en Milieuvereniging Land van Cuijk in Wanroij een avond over schone lucht, gezondheid en de relatie met de veehouderij. Dat er zo’n 200 mensen in de zaal zaten liet wel zien hoe zeer dit onderwerp in onze regio leeft. Er waren naast bezorgde burgers ook politici, medici, boeren en diverse milieuverenigingen aanwezig.

Dat vandaag de presentatie van het rapport van de commissie Remkes was, was meer geluk dan planning. Geert Verstegen opende de avond dan ook met een afbakening: Iedereen heeft het vandaag dus over de stikstofcrisis, maar over klimaatverandering en natuurschade zullen we het vandaag niet hebben, hooguit zijdelings. Vanavond zullen we het hebben over de invloed van vuile lucht op de mens. Voor de pauze waren er drie sprekers.

STIJN SMEULDERS, FRACTIEVOORZITTER VAN PVDA BRABANT,

Hij komt uit Helmond en ja, hij is de broer van GroenLinks tweede kamerlid Paul Smeulders. Zag hij een fusie tussen GroenLinks en PvdA zitten, wat veel leden blijkbaar een goed idee vinden? Jazeker. Stijn heeft zich eerder al bezig gehouden met landbouw en natuur. Voor vragen over het provinciale landbouwbeleid verwees hij naar gedeputeerde AnneMarie Spierings (D66). Hij praatte hier vanuit het standpunt van de PvdA. Hij wees erop dat ook vuile lucht vanuit het buitenland Brabant binnenkomt, zoals het Duitse industriegebied. In Brabant wonen veel mensen, is veel bedrijvigheid en zijn veel wegen. Samen met de veehouderij zorgen die voor veel uitstoot van stoffen. Tussen 2013 en 2017 is er minder PM10, grof fijnstof, in de lucht gekomen. Dat is goed nieuws, maar het betekent niet dat de luchtkwaliteit nu goed is, ook al blijven we binnen de normen die de EU heeft vastgesteld. De Wereldgezondheidsorganisatie is van mening dat we strengere normen zouden moeten hanteren. Slechte lucht zorgt voor een lagere levensverwachting dus moeten we blijven streven naar verbetering. De stikstofuitstoot is te hoog, wat de biodiversiteit schade doet. De EU staat dat niet toe. Het is allemaal bekende stof voor een groot gedeelte van het publiek.

De PAS is ooit bedacht door Ger Koopmans (pleitbezorger voor de veehouderij) en Diederik Samsom. Toen de rekentool Aerius, waarmee stikstofuitstoot wordt berekend, samen met de PAS werd afgeschoten, konden er geen vergunningen meer verleend worden. Inmiddels is er een nieuwe versie van Aerius online en is de vergunningverlening weer op gang.

Smeulders complimenteerde de provincie met alle goede dingen die al gedaan zijn, zoals het optuigen van een geheel elektrische busvloot, uniek in Europa. Ook wordt er geïnvesteerd in meer elektrische laadpalen. Er is een bouwstop voor geitenhouderijen ingesteld. Er wordt in duurzame energie geïnvesteerd. Wat doet de PvdA het toch goed, horen we tussen de zinnen door. Via de stalderingsregeling is gezorgd dat het aantal dieren niet meer kan groeien. De aanscherping van eisen aan stallen is enkele jaren naar voren geschoven (al heeft Johan van den Hout dat niet zo handig aangepakt, vond Stijn). Per jaar wordt een beperkt totaal aan stikstofruimte verdeeld over vergunningaanvragers. Milieuverenigingen vonden de maatregelen vervolgens te slap en de boeren vonden het te streng. GroenLinks en CDA zijn nieuwe partners in de coalitie. Spierings is bezig met plannen maken voor de veehouderij en het milieu. Geert Verstegen: “Hoe staat de PvdA tegenover mestverwerking? In Wanroij hadden we Cleanergy. Die is na klachten van overlast gestopt.”

Stijn: “De PvdA vindt dat grootschalige mestverwerking thuis hoort op industrieterreinen. Er mag alleen Brabantse mest verwerkt worden. Via een MER (milieu effect rapportage) gaat de provincie nu mogelijke lokaties voor grootschalige mestverwerking onderzoeken. Gemeenten worden hier ook bij betrokken.” Geert: “Als de veestapel sterk krimpt, hebben we dan nog wel mestfabrieken nodig?” Stijn: “Dat denk ik niet.”

Vraag uit de zaal: “Gaan de rode plekken (vuilste lucht op de kaart van Brabant) het eerst aangepakt worden?” Stijn: “Niet per se. Je moet ook meewegen hoeveel mensen daar lijden onder slechte lucht. Het is een moeilijk dossier voor de PvdA want wij vinden woningbouw en ruimte voor bedrijvigheid ook heel belangrijk.”

DICK HEEDERIK IS WETENSCHAPPER, VERBONDEN AAN DE IRAS UNIVERSITEIT UTRECHT.

Hij is betrokken bij onderzoek naar veehouderij, gezondheid en antibioticareductie. Veehouderij stoot veel fijnstof uit, zoals uit haar, voer en mest. Grote deeltjes (PM10) komen niet ver, maar kleine wel. Secundair fijnstof bestaat uit ingewikkelde verbindingen die zich ver verplaatsen. De algehele luchtkwaliteit heeft hier een sterke relatie mee.

Er is ontdekt dat antobioticaresistentie geen groot probleem bij mensen is. Kinderen die op boerderijen opgroeien hebben ook minder vaak allergieën. Bij veehouders is veel onderzoek gedaan naar invloed van fijnstof op hun gezondheid, maar niet bij omwonenden. Dit zou wel moeten gebeuren. Er wordt wel IN de stal onderzoek gedaan, maar niet OM de stallen heen. Hoe meer veehouderijen mensen in hun omgeving hebben, hoe lager de longfunctie is, zo liet hij met grafieken zien.

Pluimvee stoot relatief veel fijnstof uit. Endotoxinen (bacteriedeeltjes), die in fijnstof zitten, zijn een gevaar voor de gezondheid. (Wikipedia: Verhoogde acute en chronische blootstelling aan endotoxinen leidt tot acute en chronische respiratoire klachten (droge hoest, benauwdheid, piepen op de borst), acute en chronische longfunctieveranderingen en bronchiale hyperreactiviteit.)

In een vervolgstudie is op 61 lokaties gekeken naar emissie van fijnstof en endotixinen bij verschillende diersoorten. Er zijn verspreidingsmodellen voor stof per staltype gemaakt. Er is een stikstofgat: wat er gemeten en berekend wordt loopt uiteen. Heederik liet een kaart zien waarop de concentraties endotoxinen te zien zijn. Zoals verwacht zijn die vooral in ZO-Brabant hoog. Grafieken laten zien dat er vaak korte pieken van fijnstofuitstoot zijn, zoals tijdens mest uitrijden. Dergelijke pieken veroorzaken acute luchtwegklachten. Hierin spelen endotoxinen een grote rol.

Hoeveel dragen de verschillende diersoorten bij?

Er waren 14.000 meetpunten. De varkenshouderij draagt voor 50% bij. Pluimvee komt op plaats 2. De rundveehouderij draagt verrassend veel bij. Een individueel bedrijf draagt niet erg veel bij, maar omdat er zoveel rundveehouderijen zijn, valt het totaal toch hoog uit. “We hebben de gezondheidsstatus van mensen uit eerder onderzoek nu gekoppeld aan hun woonadressen. Daaruit bleek de grote rol van endotoxinen.”

Berekeningen komen hier overeen met de metingen. Moet er een toetsingskader komen voor endotoxinen? Heederik ziet daar niet veel in omdat het zeer ingewikkeld is. Hij ziet meer heil in emissiereductie. Dat er geen wetgeving gekoppeld wordt aan uitstoot van endotoxinen vind ons bestuurslid Gert van Dooren een gemiste kans. “Het is immers bekend waar de hotspots zijn.” Heederik: de stikstofdiscussie gaat nu alleen over schade aan de natuur. Ook de volksgezondheid zou meegenomen moeten worden.”

 

Vraag uit de zaal: “Is het niet zo dat er ook via drinkwater en voer endotoxinen de stal in komen?” Heederik: “We hebben een uitzonderlijk hoge kwaliteit drinkwater, dus dat is uitgesloten.”

Zijn er buiten de veehouderij nog andere bronnen? Op pollen zitten ook bacteriën, maar hun invloed is verwaarloosbaar klein. Daar is in Duitsland onderzoek naar gedaan.

TEUS HAGEN VERTELT OVER HET ZELF METEN VAN DE LUCHTKWALITEIT.

Hij heeft als achtergrond wiskunde en internet (was internetvoorloper met EUnet). Er zijn 6 fijnstofgroottes die gemeten worden. PM10 is gemiddeld. PM2,5 is zo klein dat het de bloedbaan in komt. Hoe kleiner de deeltjes, hoe gevaarlijker. Concentraties PM10 nemen in NL af, maar PM2,5 niet. PM2,5 meten we pas 3 jaar. PM1 (uit diesel en roet) nemen toe. Mestruitrijden, houtkachels en BBQ’s zorgen ook voor uitstootpieken. Het is een probleem dat alle stofconcentraties apart beoordeeld worden. Je moet een totaalbeeld hebben.

Er zijn allerlei factoren van invloed op de luchtkwaliteit: temperatuur, regen, vochtigheid, wind. De politiek heeft op EU niveau de norm vastgesteld, gebaseerd om het acceptabel geachte aantal mensen dat door slechte lucht vroegtijdig overlijdt. Die norm is in China en de VS anders dan in de EU, wat een slechte zaak is. Voor het duiden van lokale verschillen moet je meten. Dat dit nu gebeurt is uniek. De sensoren vergroten het bewustzijn over luchtkwaliteit. Er is amper wetenschappelijke kennis over wat er om de stal heen gebeurt. Zijn organisatie wisselt veel gegevens uit met o.a. Fontys en het RIVM.

In grote steden meten burgers ook luchtkwaliteit, vooral vanwege het verkeer. In Venray en St Anthonis zijn de luchtmeetprojecten vooral gericht op veehouderij. In Venray zijn 10 meetstations. Het wachten is op de gemeente, die toezegde een communicatienetwerk te faciliteren. Wifi is te onbetrouwbaar, dus is radio-communicatie beter. Ook met een drone wordt in deze regio periodiek gemeten. Bij 7 stallen is een 25 keer zo hoge emissie gemeten als de achtergrondbelasting daar is!

Gassen meten is erg duur en tijdrovend. Een ammoniaksensor kost 1500 euro en moet elke 2 maanden geijkt worden. Hun levensduur is ook vrij kort en je moet elke lokatie apart ijken. Daarom beperkt de organisatie zich tot meten van fijnstof. Sensoren tellen stofdeeltjes. In Land van Cuijk vinden continu metingen plaats. De benodigde software is open source, dus gratis. Alle verzamelde data behoren ook vrij toegankelijk te zijn. Alle slides en informatie zijn te vinden op http://behouddeparel.nl/samen-meten