Opinieartikel gepubliceerd op 14-12-2023 in Brabants Dagblad.

tekst zoals ingestuurd:

WAGENINGEN HEEFT NOG STEEDS EEN BLINDE VLEK.

De WUR, Wageningen University & Research, heeft onlangs met “WUR-perspectieven op landbouw, voedsel en natuur” een voorzet gepresenteerd voor een lange termijn visie. Want die heb je nodig als je weloverwogen keuzes wilt maken. En we zullen in dit land keuzes moeten maken. Want niet alles kan hier overal, zoals Remkes ons drie jaar geleden in zijn Stikstof-advies al voorhield.    

De WUR heeft een breed team van onderzoekers gevraagd om de agenda op te stellen voor het maatschappelijk debat hierover. Dit team heeft om de dialoog op gang te brengen nu dillema’s geformuleerd brengen op basis van eerdere studies en rapporten. We moeten, volgens de ondertitel,  “zes knopen doorhakken voor een nieuwe visie op landbouw voedsel en natuur”. Deze zes dillema’s focussen op knelpunten op twee terreinen. Het betreft aan de ene kant de intensieve veehouderij. Daarbij komen zowel het voeden van de wereld, als de rechten van het dier én het eetpatroon van de consument aan de orde. Aan de andere kant staan de tekortkomingen ten aanzien van klimaat en natuur. Daarbij staat de vraag centraal óf en hoe we verbeteringen van de natuur met landbouw kunnen combineren.

Het is goed dat Wageningen nu met open vizier ook de negatieve kanten durft te noemen van het industriële landbouwbeleid dat jarenlang gepromoot is. De wind is daar duidelijk gedraaid. Maar in sommige ideeën herken je de schaduw van het oude Wageningse meer-is-beter-dogma. Zo wordt terloops het idee geopperd om hier te kiezen voor hogere landbouwproductiviteit en onze broodnodige verplichtingen voor natuur en klimaat uit te besteden aan andere landen. Dat komt neer op afkopen, waarbij we ons eigen probleem over de schutting gooien. Alsof de natuur hier er mee gebaat is dat er in Verweggistan knotwilgen gezet worden.

Hoe sterk het grootschalig denken in het DNA van Wageningen zit, komt pijnlijk tevoorschijn als we zien welke dilemma’s er ontbreken op deze WUR-agenda voor het nationaal debat. Zo heeft Wageningen een blinde vlek voor het welzijn van die bewoners van het platteland die 24/7 geconfronteerd worden met buitensporige stankoverlast. Ook de gezondheidsrisico’s, zoals de kans op Parkinson, vanwege chemische bestrijdingsmiddelen of de voortijdige sterfte vanwege secundair fijnstof door de ammoniakemissies, blijven onderbelicht. En er is slechts zijdelings aandacht voor de kans op de uitbraak van een nieuwe zoönose in concentratiegebieden met gevaarlijke combinaties van varkens- en pluimveebedrijven. Het lijkt alsof de Q-koorts nooit echt tot Wageningen doorgedrongen is. Of vallen de risico’s op een nieuwe pandemie nog steeds onder de schaduw van het oude taboe?    

De rode draad in dit hele betoog is hoe de productie van voedsel linksom of rechtsom gecombineerd kan worden met natuur en milieu. Dit raakt het dilemma: scheiden of verweven. Maar dit is een non-discussie. De landbouw ís in ons kleine landje verweven met alles er omheen. En daar zitten de grootschalige oogkleppen. Men heeft geen oog voor effecten op de directe leefomgeving. Men is doof voor de wanhoopskreten van omwonenden. Landbouw wordt nog steeds gezien als een export-product en niet als functie van de boer om de hoek, die hier met oog voor de menselijke maat, gezonde voeding voor ons zelf produceert en dat combineert met zorg voor een natuurlijke leefomgeving. Duurzaamheid is People, Planet, Profit. Maar wél in die volgorde. Niet andersom. Dus Wageningen, doe er een zevende dilemma bij.    

Geert Verstegen,

Voorzitter Brabants Burgerplatform